Son dönemde özellikle yükselen enflasyonda Türkiye ve Arjantin birlikte anıldı. Geçtiğimiz yıl boyunca, Türkiye ve Arjantin’deki enflasyon oranları dünyanın birçok ülkesinden çok daha yüksekti. Arjantin’in enflasyon oranı 2022 sonunda %95’e ulaşırken, Türkiye yılı %64’ün biraz üzerinde enflasyonla kapatarak Ekim 2022’de %85,51 ile 24 yılın en yüksek seviyesine ulaştı.
Arjantin ve Türkiye de 2000’li yılların başındaki borç ve döviz krizleri nedeniyle karşılaştırıldı. İki ülke farklı siyasi tedbirlerle krizden çıkmayı başarsa da alınan tedbirler mevcut ekonomik yapıda değişikliğe yol açmadı. Son veriler, hem Arjantin’in hem de Türkiye’nin büyük döviz borçlarına sahip olduğunu, döviz rezervlerinin ise önemli ölçüde azaldığını gösteriyor.
Londra merkezli küresel ekonomik veri merkezi CEIC’ye göre, Arjantin’in dış borcu 2022’nin sonunda GSYİH’nın %45’ine ulaştı. Mart ayı sonunda Türkiye’nin dış borcunun milli gelire oranı %50,7 oldu. Arjantin pesosu bu yıl dolar karşısında %35 değer kaybederken, Türk lirası (TL) %20 değer kaybetti.
Uluslararası Para Fonu (IMF), geçen yıl Arjantin için 44 milyar dolarlık bir kredi programı başlattı. Bu yıl, fon 5,3 milyar dolarlık yeni krediyi onayladı. Arjantin gibi dış kaynaklara da ihtiyaç duyan Türkiye, seçim sonrası rasyonel siyasete dönüş mesajı vererek yabancı yatırımı çekme çabalarını artırdı. Körfez sermayesine yönelen iktidar, Birleşik Arap Emirlikleri ile enerji, ulaşım ve savunma sanayi gibi alanlarda 50,7 milyar dolarlık anlaşmalar imzaladığını duyurdu.
Öte yandan, Arjantin’de enflasyonla mücadele için faiz oranları enflasyona yakın tutulurken, Türkiye’de enflasyon ile faiz oranları arasında büyük bir uçurum bulunuyor. Dolayısıyla Türkiye’nin reel faizi Arjantin’inkinden daha negatif. Bu, yabancı sermayenin en büyük dezavantajlarından biridir.
Arjantin Merkez Bankası (BCRA), Mayıs ayında faiz oranlarını 600 baz puan artırarak %97’ye yükseltti. Nisan ayında, ülkenin enflasyon oranı ay için %8,4 ve yıl için %108,8 oldu. Türkiye’nin resmi verileri, Haziran ayında enflasyonu %38,21 ve kilit faiz oranlarını %17,5 olarak gösterdi. Bağımsız araştırmacılar tarafından derlenen ENAG’a göre Türkiye’nin enflasyon oranı yüzde 108’in üzerinde.
Türkiye ve Arjantin Arasındaki Benzer Ekonomik Sorunlar
İktisatçı Doç. Dr. Ümit Akçay, DW Türkçe‘ye konuştu. Dr. Ümit Akçay, tarihsel olarak her iki ülkenin de benzer deneyimler yaşadığına dikkat çekiyor. 1945 sonrası ithal ikameci sanayileşme stratejisi, bunun birikim/büyüme modeli krizindeki sonuçları, 1980’lerde neoliberal politikalara geçiş, sermaye hareketliliğinin artan önemi, dolarizasyon ve ekonomik kriz bu benzerlikler arasındadır.
Akçay, iki ülkenin en son 2018’de ABD Merkez Bankası’nın faiz artırımının ortasında bir kur krizi yaşadığını hatırlatarak, iki ülke arasındaki temel farklılıkların üretim ve ihracatın bileşimi olduğunu söyledi.
Ümit Akçay’a göre bir başka farklılık da işçi hareketi ve sendikaların statüsüyle ilgili. Akçay, IMF programı ve 2000’lerin başındaki özelleştirmenin Türkiye’deki işçi hareketini tasfiye ettiğini, ancak Arjantin’deki Peronist rejimin sendikaları iktidarda tuttuğunu söylüyor.
2000’li yılların başında kur ve borç krizleri yaşayan Türkiye ve Arjantin’de bu krizle mücadele için alınan önlemler de farklı. O dönemde Arjantin borçlarının bir kısmını ödeyemeyeceğini açıklayarak IMF’den çekilmiş, Türkiye ise IMF ile ortak yeni bir program başlatmıştı.
Akçay, ”2001 programının Türkiye’ye iç talebe dayalı ve sermaye girişleriyle desteklenen bir büyüme modeli getirdiğini söyledi. 2013 yılından sonra sermaye girişleri yavaşlamaya başlayınca bu model sürdürülemez hale geldi. Bir yandan özellikle COVID-19 dönemi sonrasında her iki ülkenin döviz rezervlerinin hızla eridiğini gözlemliyoruz” açıklamalarıyla konuşmasını tamamladı.